Agresja – czym jest i jakie są jej rodzaje? Kto z nas jest podatny na agresywne zachowania?

Wrogość w komunikacji międzyludzkiej jest wieloaspektowym, złożonym zjawiskiem. Myśląc o agresji, pierwsze skojarzenie które przychodzi nam do głowy – to przemoc fizyczna, ale paradoksalnie zdarza się ona w mniejszości przypadków. Skupmy się na najbardziej typowym zjawisku tego pojęcia, z którym spotykamy się codziennie – wrogość bierna, zwana także ukrytą.

Czym jest ten rodzaj agresji?

Są to sytuacje gdzie osoba pomimo uśmiechu na twarzy, chętnie wbije szpile w bok innym.

Co nazywamy agresją?

Agressio – z łaciny tłumaczy się jako napaść, i oznacza ukierunkowaną chęć spowodowania krzywdy fizycznej lub psychicznej. W porównaniu do zwykłej agresji, bierna różni się swoją maskowaną grzecznością, sztucznym uśmiechem, pozorną zgodą, współpracą i przytakiwaniem.
Często bierno-agresywne zachowania są podyktowane kipiącym niezadowoleniem, rozczarowaniem czy żalem, demonstrując to brakiem okazywania oraz wyrażania uczuć w prosty i bezpieczny sposób dla obu stron.

Nie rzadko kiedy postawa pasywno-agresywna niesie za sobą działania sabotujące w niektórych sytuacjach szukanie sojuszników, wypieranie się swoich uczuć i intencji, szczególnie w bezpośredniej konfrontacji.

Kto jest podatny na pasywno-agresywne zachowania?

Przyczyn zachowania pasywno-agresywnych może być wiele. Mogą one być złożone, uwarunkowane sytuacyjnie, podyktowane obciążeniem emocjonalnym lub napięciem w relacjach.
Tego typu reakcję od czasu do czasu zdarzają się każdemu i nie koniecznie świadczą o zaburzeniach czy problemach natury psychicznej. Tak czy inaczej, bierno-agresywne zachowania mogą być bardziej typowe dla osób płci pięknej, osób z nikłym poziomem asertywności lub w przypadku, gdy wykazanie determinacji jest niemożliwe (na przykład: pracownik i przyłożony, żołnierz i kapitan, dziecko i rodzic…).

Kobiety

W pierwszym przypadku, podatność większości kobiet do pasywnej agresji, wynika ze sposobu w jaki są wychowane i jakie miały dzieciństwo. Od małego, dziewczyny są uczone, że krzyki, bójki i wykazanie swoich uczuć w sposób oczywisty – są czymś nietaktownym i dziewczynkom nie należy się tak zachowywać. Obserwując dzieci w przedszkolu, można zobaczyć, że miedzy chłopakami jest wszystko jasne i proste, coś się nie podoba – od razu bójka. U dziewczynek przy tych samych okolicznościach są obrazy, milczenie, w najgorszym przypadku – płacz.

Osoby skryte

Z innej strony, reakcje tego rodzaju mogą mieć osoby mające problem z mówieniem wprost o swoich uczuciach, wyrażaniu sprzeciwu lub komunikowaniu swoich potrzeb. Obawy przed negatywną reakcja drugiej osoby albo pogorszenie relacji, mogą być echem wyniesionych doświadczeń z dzieciństwa i domu rodzinnego, gdzie wyrażenie złości czy negatywnych odczuć było potępiane, nie traktowane poważnie czy surowo zakazane. W tej sytuacji, czując niemoc i bezradność razem z poczuciem krzywdy i bycia niesprawiedliwie traktowanym – osobista uraza podsyca ochotę ustalenia sprawiedliwości tylko po cichu i drogą okrężna.

Co ma na celu osoba bierno-agresywna?

Ignorowanie, ciche dni lub typowy foch – są stosunkowo oczywistymi reakcjami, dzięki którym jest dosyć łatwo się zorientować, że coś jest nie tak. Lecz, również strategia wyrażania swojej urazy może objawiać się w sposób aktywny, tyle że bardziej niejawny i zamaskowany. Osoby bierno-agresywne często mają lęk pokazania swojej osoby w złym świetle, skrzywdzenia innych w sposób bezpośredni lub mówienia wprost o swoich emocjach i uczuciach.

Dlatego, w celu uniknięcia konfrontacji, najbardziej praktycznym jest spuszczenie swojej wrogości niskim kosztem, bez ryzyka otwartego konfliktu. Aby mąż się nie domyślił, że zbyt słona jajecznica i źle zaparzona kawa 4-ty dzień pod rząd była z powodu braku kwiatów na Walentynki. Sytuacja jest paradoksalnie prosta.

Chcąc zakomunikować o swych uczuciach, kobieta nie chce skrzywdzić swego partnera czy robić dramatów na pustym miejscu, dlatego przybiega do rozwiązania, które będzie miało efekt 3 w 1 – ukarze, zakomunikuje i da znać partnerowi o jej potrzebach.

Agresja bierna a agresja jawna

W porównaniu do agresji jawnej, gdzie jest ryzyko negatywnych konsekwencji społecznych, bierna pozwala uniknąć zdemaskowania. Nakrzyczenie na współpracownika grozi skutkami, a niedbałe wykonanie swoich czynności i obgadywanie przyłożonego poza plecami – zazwyczaj uchodzi bezkarnie. Wiąże to się z uniknięciem wzięcia odpowiedzialności za własne czyny.

Reakcje bierno-agresywne przynoszą takim osobom krótkotrwałe odczucie zadowolenia z oddania komuś sprawiedliwości i zasłużonej kary. Największa satysfakcja dla takich osób przychodzi, gdy inni stracą panowanie nad sobą, umożliwiając tym na wyrażenie własnej pogardy oraz napawanie się „przewrażliwieniem” innych ludzi.

Jak rozpoznać ukrytą agresje?

Ukryta agresję pozwoli rozpoznać:

Niejednoznaczność oraz nieefektywność komunikacji.

Ton głosu oraz mowa ciała nie odpowiadająca treści komunikatu, a taktyka komunikacyjna jest nieefektywna.  Osobista uraza, która wywołała ukrytą wrogość, pozostając nienazwaną lub niewyjaśnioną, pogłębi problem relacyjny oraz będzie się powtarzać w przyszłości. –

Bezpodstawna obraza

Osoby pasywno-agresywne, mają tendencje do ciągłego obrażania się oraz wyrażania swojej wrogości w sposób społecznie akceptowany. Prawdziwe uczucia nie zostaną ujawnione, a osoba która zawiniła nie będzie wiedziała dlaczego została ukarana. Częstym również jest obwinianie innych za własne błędy, kłótliwość i rozdrażnienie w obliczu próśb.

Wypieranie emocji

Wypieranie własnych emocji, jest bardzo charakterystycznym przykładem tej sytuacji, zwłaszcza w przypadku kobiet. Typowe: „Nic się nie stało, jest mi wszystko jedno” – upieranie się oraz nieprzyznanie swoich odczuć zamyka możliwość wyjaśnienia niedomówień lub nieporozumień z obu stron.

Brak produktywności, lenistwo i negatywizm

Pasywny opór wobec wypełniania swoich obowiązków społecznych lub zawodowych, ciągłe skargi na bycie źle zrozumianym, unikanie poprzednich ustaleń z innymi poprzez „zapominanie”, powolne i niedbałe wykonanie zadań, nie dotrzymanie się terminów, krytykowanie i pogarda wobec współpracowników czy autorytetów… Ciągłe utrudnienie spraw lub podchwytliwe komentarze nie zagwarantują podwyżki. Ponadto, prędzej czy później sabotaż i wrogie intencje zostaną zdemaskowane i mogą się obrócić na niekorzyść dla osoby.

Co możesz zrobić aby obronić się przed agresją?

Rozpoznaj toksyczne zachowanie – w sytuacji gdy odczuwasz, że możesz być ofiarą czyjejś ukrytej wrogości, musisz rozwiązać problem. Najlepszą metodą na tego typu sytuacji jest rozmowa. Zachowaj spokój, bądź uprzejmy i z dobrą intencją, wykazując zrozumienie zainicjuj dialog. Zakomunikuj o Swoich uczuciach, co konkretnie czujesz, co przynosi Ci dyskomfort, co sprawia problem i zapytaj o refleksje osoby po drugiej stronie.

Ustal konkretne granice – w momencie, gdy dojdziecie do porozumienia, istotnym jest ustalenia granic obu stron, aby w przyszłości uniknąć powtórzenia problemu. Da to do zrozumienia, że gierki lub wahania humorów innej osoby nie są dla Ciebie i kolejnym razem nie będą przez Ciebie tolerowane. Z drugiej strony, pomoże to przede wszystkim Tobie szerzej spojrzeć na sytuację i zobaczyć czy rzeczywiście nie będąc tego świadomym, nieumyślnie nie uraziłeś kogoś.

Uwaga na manipulacje emocjonalne – bierni agresorzy są mistrzami w maskowaniu własnych uczuć oraz intencji. Musisz uważać na manipulacje z ich strony. Nie wciągaj się w różnego rodzaju zaczepki, nie reaguj na negatywne komentarze i uważnie obserwuj własny stan emocjonalny.

Jeśli nie udało się wyjaśnić nieporozumień – oddal się! – jeśli nie uda się porozumieć, dla własnego komfortu i zdrowia psychicznego, jest lepiej ograniczyć kontakt z osobą toksyczną. W przypadku, gdy jest to ktoś bliski, tymczasowo zredukuj komunikacje i powróć do tematu za jakiś czas.

Bez otwartej rozmowy oraz sprostowania zachowań obu stron jest ciężko dojść do porozumienia, zinterpretować jakie były intencje drugiej osoby, co kryło się za jej zachowaniem i co było na myśli w tej konkretnej sytuacji. Zawsze jest warto dać sobie szanse na wyjaśnienie nieporozumień, dogadanie się oraz ustalenie zdrowych i ekologicznych relacji.

Masz odwagę! Wierzę w Ciebie!