Każdy z nas w sytuacji zapoznawania się z nowymi osobami czy to w trakcie spotkania towarzyskiego czy biznesowego chce pokazać się od najlepszej strony. Ludzie często starają się kontrolować własny wizerunek, dopasowując zachowania odpowiednio do sytuacji.
Autoprezentacja nazywana jest także manipulowanym wrażeniem wywieranym na innych. Można przez to rozumieć, że jest to proces, przez który staramy się sterować odbiorem naszego wizerunku przez innych. Większość ludzi zdaje sobie sprawę z tego, że ich publiczne zachowania wpływają na to jak postrzegają ich inni. Zachowuje się, mówi i wysyła różne sygnały niewerbalne tak, aby otoczenie wiedziało kim jesteśmy lub za kogo chcemy być uważani.
Dlaczego więc ludziom aż tak zależy na tym jak są postrzegani przez innych?
Powodów jest kilka. Po pierwsze – w ten sposób kreujemy samych siebie, aby uzyskać od innych pożądane zasoby. Często to właśnie inni mogą posiadać coś czego potrzebujemy lub pragniemy, więc jest to jeden ze sposobów, aby uzyskać to na czym nam zależy. Autoprezentacja jest jedną ze strategicznych metod sprawowania kontroli nad własnym życiem, sposób na zwiększenie osobistych zysków i obniżenie kosztów.
Po drugie dzięki autoprezentacji budujemy idealny obraz własnego Ja. To jak sami siebie odbieramy częściowo jest również uzależnione od tego jak według nas postrzegają naszą osobę inni. Tak jak, gdy opowiemy żart, a wszyscy na niego zareagują śmiechem wtedy otrzymujemy informację zwrotną, że jesteśmy zabawni.
Autoprezentacja jest często częścią drogi do tego czego pragniemy oraz sposobem na wytworzenie konkretnego wizerunku własnej osoby. Jest to również bardzo ważny element interakcji społecznych, ponieważ w ten sposób przekazujemy informację w jaki sposób chcemy być traktowani w skutek czego ryzyko powstania konfliktu maleje.
Perspektywa dramatyczna
Erving Goffman wprowadził pojęcie perspektywy dramatycznej, która polega na porównaniu autoprezentacji do teatru, na który składają się aktorzy, występy, scenografia, scenariusze itp. Jest to potrzebne do tego, aby sztuka przebiegła prawidłowo. Jeśli przedstawienia rozgrywają się według ogólnego, przyjętego społecznie scenariusza, a aktorzy znają swoje role, których się trzymają wtedy ludzkie interakcje mogą swobodnie się rozwijać. W momencie, gdy ktoś chce, aby okazywano mu szacunek i chce, aby inni liczyli się z jego zdaniem raczej wybierze elegancki i schludny ubiór, który będzie podkreślać jego status. W ten sposób przekaże swojemu otoczeniu, w którym aktualnie się znajduje, że właśnie takiego traktowania oczekuje.
Autoprezentacja jest związana z dwoma zjawiskami psychologicznymi. Pierwszym z nich jest samoświadomość publiczna, czyli stopień w jakim według nich inni zwracają uwagę na ich osobę. Jest to skłonność do ciągłego zdawania sobie sprawy, że jest się przedmiotem uwagi otoczenia. Osoby, które posiadają wysoką samoświadomość są o wiele bardziej wyczulone na to jak oceniają ich inni oraz intensywniej reagują na odrzucenie. W skutek czego w większym stopniu koncentrują się na własnej reputacji i pozorach. Drugim zjawiskiem jest obserwacyjna samokontrola zachowania, czyli skłonność do nieustannego przejmowania się własnym wizerunkiem publicznym i dostosowywania swoich działań do potrzeb sytuacji. Ludzie, którzy posiadają wysoki poziom tego typu samokontroli wykazują się niezwykłą biegłością zarówno w rozpoznawaniu oczekiwań innych, jak i w dostosowywaniu własnego zachowania do wymagań innych. Łatwiej przychodzi im wykrywanie prób manipulacji i lepiej dopasowują się do wymogów.
Manipulacja własnym wizerunkiem pomaga zaspokoić nasze potrzeby, pozwala stworzyć i utrzymać pożądany obraz własnej osoby, a także umożliwia bezkonfliktowy przebieg interakcji społecznych. Warto pamiętać, że autoprezentacja nie jest okłamywaniem otaczających nas ludzi, lecz strategicznym ujawnianiem korzystnych aspektów naszej osoby przed innymi.
Artykuł powstał we współpracy z Poradnią Psychologiczno-Psychiatryczną Magdaleny Senderowskiej.