Asertywność to modne słowo już od wielu lat. Niestety, nadal to pojęcie jest błędnie rozumiane. Najczęściej uważa się, że jest to „umiejętność mówienia nie”, co nie ma wiele wspólnego z właściwym pojmowaniem asertywności. Czy więc jest asertywność? Sprawdźmy!
Definicja asertywności
Asertywność to umiejętność wyrażania własnego zdania, poglądu, postawy, uczucia, w sposób, który nie narusza praw innej osoby (lub innych osób).
Samo mówienie „nie” jest równie niegrzeczne, co wręcz aroganckie, a nawet może być uznane za agresywne. Okazuje się, że ludzie mają problem z obroną własnych praw w sposób nie naruszający cudzej przestrzeni osobistej. Najczęściej na cudze zachowania, które naruszają w jakiś sposób nasze dobra osobiste reagujemy obroną, która w istocie jest atakiem, czyli na faktyczną lub wyobrażoną agresją odpowiada się również atakiem.
Podstawowe cechy asertywności
Ochrona własnych praw i szacunek dla siebie i innych (określanie przestrzeni osobistej, której granice są nieprzekraczalne)
Okazywanie szacunku dla zupełnie odmiennych poglądów i zachowań innych osób nie jest łatwe, szczególnie, kiedy są one odmienne od uznawanych przez nas wartości. Tymczasem kluczem do akceptacji powinna być analiza, czy i na ile naruszają one nasze prawa i gdzie są nieprzekraczalne granice. Należy się jednocześnie liczyć z tym, że odczuwanie dyskomfortu w określonej sytuacji lub w kontakcie z drugą osobą nie jest wystarczających powodem do przerwania relacji. Zrozumienie, którego oczekuje się od innych to wartość zwrotna.
Umiejętność komunikowania o własnych uczuciach oraz potrzebach.
Ta umiejętność polega na nauce nieoceniania drugiej osoby w komunikatach słownych oraz odnoszenia się do sytuacji, a nie osoby. „Nie krzycz na mnie. Tylko zły człowiek krzyczy” – ocena. „Nie krzycz na mnie, źle się czuję, kiedy ktoś krzyczy” – ocena sytuacji i własne emocje.
Źródło: Pexels.com
Przykład zachowań nieasertywnych i asertywnych
Sytuacja nieasertywna: Dwie osoby rozmawiają ze sobą. W trakcie rozmowy jedna z nich zaczyna krzyczeć. Rozmówca również podnosi głos. Cała konwersacja przeistacza się w kłótnię.
Rozwiązanie asertywne: Rozmówca prosi: Nie krzycz na mnie. Źle się czuję, kiedy ktoś na mnie krzyczy. Jeżeli nadal będziesz krzyczał/krzyczała, zakończę tę rozmowę i porozmawiamy w innym czasie.
W przypadku drugiej sytuacji jest wyraźna obrona własnych praw i praw rozmówcy – wyrażenie niezgody na krzyk (agresję), wyrażenie własnych uczuć (źle się czuję, nie lubię, kiedy ktoś krzyczy) oraz troska o rozmówcę (porozmawiamy innym razem, czyli uznanie, że druga strona ma coś do przekazania). Takie zachowanie daje wyraźny sygnał, że pewne formy komunikacji są dla jednej strony nieakceptowalne, lecz przy zmianie ich formy daje szansę na ich kontynuację.
Asertywność to cecha nabyta
Nikt nie rodzi się asertywny. To cecha nabyta, więc można się jej nauczyć. Najlepszym wzorcem dla rozwijającego się dziecka są opiekunowie. Jeżeli jednak nie posiadali oni cech asertywności, można się jej nauczyć.
10 zasad, które budują asertywność, wg Jan Ferguson, autorki książki „Asertywności doskonałej” (którą jako należy traktować jako wskazówki do dążenia, a nie faktyczny ideał):
Nie musisz reagować pozytywnie na wszystkie prośby, do Ciebie kierowane. Nie masz obowiązku realizowania potrzeb innych, jeżeli naruszają one Twoje dobra (zasoby czasowe, finansowe, emocjonalne). Zaakceptuj też fakt, że inni mają również do tego prawo.
Masz prawo do własnego zdania i ocen, jednak nie oceniaj osoby, lecz zachowanie.
Kiedy czujesz się dyskryminowany/a, pomijany/a – mów o tym uczuciu.
Decyzje podejmuj samodzielnie. Jeżeli korzystałeś/aś z rad innych osób (o co prosiłaś) nie zgłaszaj do nich pretensji w razie niepowodzenia. To Ty ponosisz na nie odpowiedzialność, również za przyjęcie tych rad.
Jeżeli nie czujesz się na siłach, żeby komuś pomóc – powiedz o tym tej osobie. Nie pomagaj nikomu wbrew sobie, ponieważ taka pomoc nie będzie skuteczna.
Błędy traktuj jako naukę, nie porażkę. Pamiętaj słowa Edisona o żarówce – pierwsze nieudane próby w tworzeniu żarówki to były udane próby, jak jej nie robić.
Jeżeli korzystasz z czyiś (płatnych) usług – domagaj się ich realizacji.
Masz prawo do zmiany decyzji i poglądów – życie się zmienia, a wraz z nim Ty również dojrzewasz i znajdujesz się w innych warunkach i sytuacjach. Przyznaj się do zmiany poglądów. Masz do tego prawo.
Kiedy odnosisz sukces – nie umniejszaj jego wartości. Ciesz się nim.
Masz prawo do prywatności i zachowania jakiejś przestrzeni życia dla siebie.
