Czy Można Zatrzymać Autyzm? Jakie Są Jego Pierwsze Symptomy?

Mając świadomość w jaki sposób przejawiają się zaburzenia ze spektrum autyzmu, wiesz na co zwrócić uwagę. Obserwując swoje dziecko i reagując szybko dajesz mu szanse na lepsze życie w społeczeństwie. Czym szybsza diagnoza a za tym idąca szybsza interwencja terapeutyczna tym lepsze rokowania i funkcjonowanie dziecka w przyszłości.

Zacznijmy od początku – Czym są zaburzenia ze spektrum autyzmu?

Autyzm jest to zaburzenie neurorozwojowe, związane z nieprawidłową pracą mózgu. Zaburzenia spektrum autyzmu mogą się objawiać w różny sposób u poszczególnych osób. Ale bez względu na indywidualną manifestację objawów, wszystkie osoby z autyzmem mają trudności w zakresie relacji społecznych, porozumiewania się, wyobraźni, sztywności zachowań. ( ICD- 10, 1998).

Trudności te mogą mieć różny stopień nasilenia. W efekcie niektóre osoby z autyzmem są bardzo głęboko zaburzone – nie potrafią nawiązywać kontaktów z innymi osobami, nie mówią i nie komunikują się w inny sposób (np. mimiką, gestami), mają dużo stereotypowych zachowań, manieryzmów ruchowych. U innych objawy są słabo nasilone i osoby te mogą prowadzić w miarę zwykłe życie. Dlatego w przypadku autyzmu często posługujemy się określeniem spektrum zaburzeń autystycznych. Obok wyżej podanych cech diagnostycznych występują często również inne objawy takie jak: pobudzenie psychoruchowe, fobie, zaburzenia snu i odżywiania, napady złości i (auto)agresji, zachowania oporowe, buntownicze jak i trudne agresywne zachowania w grupie rówieśniczej.

Biorąc pod uwagę szeroki zakres symptomów, mówimy o spektrum autyzmu (ASD). Coraz częściej zaznacza się, że może być ono uwarunkowane genetycznie innym wzorcem funkcjonowania mózgu. Odnosi się przede wszystkim do kontaktów społecznych, umiejętności komunikacyjnych i sztywnego przywiązania do pewnych schematów. Coraz więcej badań i potwierdzeń wskazuje na to, iż pierwsze objawy pojawiają się już w okresie niemowlęcym. A czym szybsza diagnoza idąca za nią terapia tym lepsze rokowania na funkcjonowanie dziecka w przyszłości. Dokładna przyczyna zaburzenia spektrum autyzmu nie jest znana, wiele z istniejących teorii wiąże jej etiologię z wczesnymi uszkodzeniami neuropoznawczymi w mózgu.

Autyzm jest obecnie rozważany jako zaburzenie wieloczynnikowe, będące wynikiem interakcji pomiędzy genami i środowiskiem. Czynniki środowiskowe, określane ogólnie jako całe spektrum wpływów pozagenetycznych, oddziałują na zdrowie człowieka jeszcze przed zapłodnieniem, jak i przez całe życie, zarówno prenatalne jak i postnatalne.

Co Jest Kluczowe ? Na Co Zwracać Uwagę? I Co Może Niepokoić W Rozwoju Małego Dziecka?!

Pierwsze symptomy całościowych zaburzeń rozwoju możemy zauważyć już od 6 miesiąca życia. Nieprawidłowości możemy zaobserwować w umiejętnościach motorycznych, takich jak odwracanie się z pleców na brzuch, raczkowanie, siadanie i chodzenie. Rodzic może być pomocny i zwrócić uwagę specjalisty na zaobserwowane nieprawidłowości w rozwoju ruchowym jego dziecka.

Co może niepokoić, na co zwrócić uwagę już u małego dziecka?!

Niepokojący jest brak tzw. uśmiechu społecznego, który jako reakcja na pozytywną interakcję społeczną powinien pojawiać się już około trzeciego miesiąca, ( wówczas dziecko leżąc w łóżeczku uśmiecha się, śmieje , jego mimika jest bogata). Uśmiech jest aspektem który możemy łatwo obserwować w warunkach domowych i nie wymaga to od nas skomplikowanych interwencji. Ważne jest to czy dziecko reaguje uśmiechem na bliskie osoby, odwzajemnia uśmiech ta funkcja powinna pojawić się już w szóstym miesiącu życia. Niestety czasami brakuje uśmiechu nawet na widok twarzy matki Jeśli dziecko uśmiecha się mechanicznie w odpowiedzi na bodziec, np. połaskotanie, to nie jest to przejaw relacji społecznej. Chodzi o to, by świadomie uśmiechało się, widząc uśmiech dorosłego, czy innego dziecka. Niepokojące jest również unikanie kontaktu wzrokowego, a szczególnie zasłanianie oczu lub odwracanie twarzy.

Zwróćmy uwagę, czy dziecko spogląda na chwalącego i też się uśmiecha. Alarmujący jest również brak zdolności do utrzymania kontaktu wzrokowego.

Malec z wysokim ryzykiem zaburzeń autystycznych patrzy jakby przez szybę lub obojętnie przygląda się twarzy. Zwrócenie uwagi na motywacje małego dziecka w dzieleniu pola uwagi, w inicjacji kontaktu wzrokowego jest bardzo ważne. Kluczowa jest mimika jej adekwatność.

Łatwym sposobem jest obserwacja dziecka podczas zabawy, spędzania czasu wolnego. jeśli malec podczas swojej aktywnością zachowuje poważną twarz, nie reaguje na zawołanie, na swoje imię jest to kolejny sygnał niepokojący. Dzieci autystyczne często sprawiają wrażenie poważnych, ich twarz może być mało mimiczna (słabo reagują na śmiech osób z otoczenia, nie naśladują ). Często prezentują głównie wyraźnie negatywne emocje (krzyk, płacz).Zdrowo rozwijające się dziecko łatwo uczy się gestów. Dobrze, jeśli kiwa głową na „tak” lub „nie”, pokazuje paluszkiem wskazującym, co chce otrzymać, a na prośbę opiekuna pokazuje paluszkiem przedmioty będące w jego otoczeniu. Niepokój powinien wywoływać brak gestów wskazujących obiekty zainteresowań.

Dzieci u których w późniejszym czasie diagnozuje się zaburzenie ASD, uzyskują pożądany przedmiot samodzielnie, albo za pomocą ręki innej osoby, traktowanej jak „narzędzie”. Alarmujący jest brak reakcji dziecka na własne imię w pierwszym roku życia- owa reakcja zwykle pojawia się około 10. miesiąca życia. Autystyczne dziecko jest samotnikiem, któremu do szczęścia nie są potrzebni nawet opiekunowie. Występuje utrudnione nawiązywanie więzi z otoczeniem i szybkie wycofywanie się z kontaktów. Dziecko nie interesuje się innymi dziećmi, nawet rodzeństwem. Nie wyciąga rąk w kierunku osoby dorosłej, która chce je wziąć na ręce. Nie przylega do osoby dorosłej, zwykle nadmiernie wiotczeje lub przeciwnie – sztywnieje. Należy również zwrócić uwagę, jak dziecko reaguje na aktywność rodzica, czy jest z nim w kontakcie, czy jest gotowe do współdziałania, czy raczej nie. Umiejętność dzielenia uwagi jest bardzo ważna, ponieważ warunkuje możliwość naśladowania i dalszy rozwój społeczny oraz poznawczy dziecka. O prawidłowym rozwoju tej funkcji świadczy , gdy dziecko jest zainteresowane rodzicem, który bawi się jego zabawką. Cenną umiejętnością jest , jeśli dziecko samo spontanicznie przyciąga uwagę rodzica, próbując mu pokazać przedmiot swojego zainteresowania. A podając go, zwraca uwagę na reakcję rodzica. Dzieci autystyczne często nie dzielą się przedmiotem swojego zainteresowania, nie podają go, nie pokazują rodzicom.

Kolejnym deficytem który budzi poważne zaniepokojenie jest brak oczekiwanych zdolności językowych u dziecka. Pierwszym groźnym objawem jest brak gaworzenia. Gaworzenie powinno być zaobserwowane w drugim półroczu. Polega na wymawianiu zespołów sylab niemających jeszcze określonego znaczenia, np. ma-ma, ba-ba, ta-ta, la-la

O prawidłowym rozwoju świadczy fakt, jeśli pod koniec 1 roku życia dziecko powtarza pierwsze słowa ze zrozumieniem. Potrafi wskazywać odpowiednie osoby, czynności, przedmioty), np. mama, tata, baba, da, pa. Istotnym w funkcjonowaniu dziecka jest umiejętność obserwacji i naśladowania. Dziecko prawidłowo rozwijające się obserwując osoby w swoim otoczeniu będzie chętnie je naśladować ( np.. głaskanie lali, misia, robienie „pa-pa”, posyłanie całuska). Brak tych zdolności jest również sygnałem ostrzegawczym. Powodem do niepokoju jest, również jeśli dziecko po 8 miesiącu życia nie okazuje lęku przed obcymi, a później przed separacją.

Co Powinno Być Sygnałem Ostrzegawczym i Skłonić Rodziców do Reagowania?!

W sferze funkcji :

• Ruchowych – opóźniony rozwój ruchowy, ominięcie etapu rozwoju jak brak pełzanie, raczkowanie bądź nieprawidłowe ich formy. Zaburzenia równowagi, brak zachowanej symetrii.
• Mowy – nieharmonijny rozwój mowy. Mogą pojawiać się echolalie, neologizmy, inwersje. Produkują pojedyncze sylaby, mają monotonny głos ( do 6 miesiąca życia lub nie tworzą licznych sylab z odmianą fleksyjną do 9 miesiąca, brak ekspresji mowy, trudności ze zrozumieniem poleceń, brak kompensacji mowy mimiką i gestem). Komunikacja zależy od możliwości intelektualnych
• Zachowań – dziecko nieustannie płaczące i przylegające do rodzica lub bardzo spokojne, częste obfite ulewanie po każdym jedzeniu, przewaga bierności dziecka nad aktywnym eksplorowaniem otoczenia, zaburzenia snu, nadmierne reakcje lękowe, tendencja do częstego wpatrywania się w przestrzeń ( okno), uporczywe przyglądanie się szczegółom przedmiotów, przy zabawie koncertuje się nad fragmentami zabawek np.. śmigle helikoptera, warkoczykach lalki, kole samochodu, układanie przedmiotów w rzędy.
• Poznawczych – nabywania i przetwarzania informacji wczesne rozpoznawanie rodziców, reakcja na polecenia rodziców związane z rozumieniem mowy, umiejętność uczenia się i nabywania nowych funkcji intelektualnych. Trudność w poznawaniu rzeczywistości i posiadania wiedzy. Problemy z przetwarzaniem informacji.

Kiedy skorzystać z pomocy specjalisty?

Udaj się na konsultację ze specjalistą gdy twoje dziecko:

• nie rozpoznaje twarzy,
• mało gaworzy albo gaworzy monotonnie,
• wzrok jest nieobecny, brak kontaktu wzrokowego,
• nie rozpoznaje tzw. trójkąta komunikacyjnego ( oczy i usta),
• nie lubi być przytulany,
• obserwujesz utrzymujące się asymetryczne ułożenie w jedną stronę,
• występują zachowania sugerujące większą swobodę ruchów jednej rączki, czy nóżki do przeciwnej,
• pojawia się prężenie ciała i odginanie głowy do tyłu,
• obserwujesz niskie napięcie mięśniowe, rozstęp mięśni brzucha,
• widoczny jest słaby lub całkowity brak wodzenia wzrokiem za zabawką po 3 miesiącu
• życia,
• brak kontaktu wzrokowego, brak wskazywanie do 1 roku życia,
• brak unoszenia głowy nad podłożem po 1 miesiącu życia,
• słabe lub brak podpierania się nad przedramionach po 3 miesiącu,
• otwarte usta, trudności z karmieniem, połykaniem pokarmu,
• obfite ulewanie po posiłkach,
• intensywne kolki brzuszne,
• nadwrażliwość, niepokój, małe zapotrzebowanie na sen, drżenia bródki, kończyn,
• pojawiają się drgawki, bezdechy, wyłączanie świadomości,
• obserwuje się leżenie z bardzo szeroko odwiedzionymi nóżkami,
• pojawia się zbyt silne napinanie kończyn górnych ( widoczne podczas przebierania) , zbyt silne zaciskanie piąstek,
• zbyt łatwe i za częste wpadanie w reakcje lękowe ( nadmierny odruch Moro).

Te wszystkie umiejętności możemy obserwować już w pierwszych miesiącach życia naszego dziecka, tak ważną jest obserwacja- zwracanie uwagi na najmniejsze szczegóły. To właśnie ich wychwycenie daje szansę na szybszą diagnozę, rozpoczętą terapie i lepsze funkcjonowanie dziecka w przyszłości.

Artykuł napisała:
Klaudia Put – Psycholog, Psychoterapeuta,
https://www.profsa.pl/eksperci/klaudia-put/