Z założenia dom i rodzina powinny stanowić dla jej członków, a w szczególności dzieci, bezpieczną bazę, przestrzeń, w której mogą swobodnie wyrażać swoje uczucia, gdzie ich potrzeby są zaspakajane. W życiu niektórych dzieci bywa jednak niestety tak, że dom staje się miejscem pełnym napięć, trudnych emocji czy wręcz zagrażającym ich bezpieczeństwu, tak psychicznemu, jak i fizycznemu.
Czym jest przemoc?
Definicji zjawiska przemocy jest wiele. Według ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (z dnia 29 lipca 2005 r.) przemoc w rodzinie to jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste członków rodziny lub osoby najbliższe (także wspólnie zamieszkujące lub gospodarujące), w szczególności narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność (w tym seksualną), powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą.
Źródło: pixabay.com
Postawa członków rodziny dotkniętej przemocą domową
W zjawisku przemocy domowej paradoksem jest to, że często dzięki niej rodzina trwa, jej zatrzymanie niejednokrotnie powoduje rozpad rodziny, gdyż jej członkowie nie potrafią funkcjonować na nowych zasadach, pozbawionych dominacji, kontroli i władzy ze strony sprawcy przemocy.
Gdy dziecko doświadcza przemocy postawa rodzica niekrzywdzącego może być dwojaka. Pożądane jest, aby rodzic ten wspierał dziecko, wierzył w to, co ono ujawniło. Swoimi działaniami powinien chronić go przed sprawcą, bezpośrednio, a także poprzez współpracę
z różnymi instytucjami.
Rodzic niekrzywdzący – bierny sprawca przemocy – zaprzecza temu, co mówi dziecko, nie dopuszcza myśli, że sprawca mógł się dopuścić zarzucanych mu czynów, lub wewnętrznie przyznaje mu rację, ale z różnych względów nie chce, aby przemoc ta została ujawniona lub przerwana. Taki rodzic często obwinia dziecko za zaistniałą sytuację, uważa, że zasłużyło na takie traktowanie. Postawa ta jest wysoce nieprawidłowa i stanowi dodatkowe źródło cierpienia dla dziecka.
Formy przemocy wobec dziecka
Należy pamiętać, że żadna forma przemocy (w tym tzw. wychowawcze klapsy) nie ma usprawiedliwienia dla jej stosowania (w Polsce zakaz kar cielesnych obowiązuje od 2010 r.). Wyróżniamy następujące formy przemocy wobec dziecka:
fizyczna – intencjonalne działanie sprawcy mające na celu przekroczenie granicy ciała dziecka, często powoduje u niego urazy (np. bicie, szarpanie, popychanie).
psychiczna – powtarzający się wzorzec zachowania opiekuna, który powoduje, że u dziecka rodzi się poczucie, iż jest bezwartościowe, złe, niekochane, niechciane (odtrącanie, zastraszanie, wyzyskiwanie, ignorowanie potrzeb dziecka, nieokazywanie mu pozytywnych emocji, izolowanie, zaniedbywanie rozwoju umysłowego, zdrowia). Ta forma przemocy jest trudna do rozpoznania, jednak często bardziej bolesna niż fizyczna, znacząco obniża poczucie własnej wartości, godności i rodzi postawę nieufności wobec innych, co destrukcyjnie wpływa na relacje interpersonalne.
seksualna – ma miejsce wówczas, gdy dziecko jest angażowane w aktywność seksualną, której nie jest ono w stanie w pełni zrozumieć i udzielić na nią świadomej zgody. Może ona przyjmować postać: nakłaniania lub zmuszania dziecka do udziału w jakichkolwiek prawnie zabronionych czynnościach seksualnych, wykorzystywania dziecka do prostytucji lub innych nielegalnych praktyk seksualnych, czy do produkcji materiałów pornograficznych.
zaniedbywanie – forma przemocy często bagatelizowana, także przez innych dorosłych, mamy z nią do czynienia wówczas, gdy sprawca incydentalnie lub chronicznie nie zaspakaja potrzeb dziecka i/lub nie respektuje jego podstawowych praw, co w konsekwencji powoduje zaburzenia jego zdrowia (fizycznego i/lub psychicznego). W przypadku występowania tej formy przemocy należy przyjrzeć się w sposób szczególny wydolności wychowawczej rodziców/ opiekunów.
Obawa przed ujawnieniem problemu
Dzieci często przez długi czas ukrywają swoje trudne doświadczenia z domu rodzinnego, uruchamiają mechanizmy obronne, często destrukcyjne, które pozornie pomagają im uporać się z problemem przemocy. Trudno im ujawnić przemoc bo boją się gniewu i reakcji sprawcy, tego, że nikt im nie uwierzy, że nikt nie będzie potrafił im pomóc, że będą musiały wziąć odpowiedzialność za to, co się dzieje, obawiają się także zmian w rodzinie
i konsekwencji, w tym prawnych, jakie mogą zajść po ujawnieniu przemocy.
Źródło: pixabay.com
Taka postawa dziecka wynika z tego, że sprawca przemocy swoją postawą sukcesywnie wzbudza i utrwala w ofierze lęk, strach, poczucie winy i odpowiedzialności. Czując swoją dominację i kontrolę nad krzywdzonym dzieckiem zastrasza go, wmawia, że to nic złego, albo że robi to dla jego dobra. Dla dziecka doświadczanie przemocy w rodzinie jest ogromnym życiowym kryzysem, który niesie dla niego długofalowe negatywne konsekwencje. Dlatego tak ważne jest jak najszybsze zatrzymanie zjawiska przemocy.
To my, dorośli, jesteśmy odpowiedzialni za zapewnienie dzieciom bezpiecznych warunków do życia i rozwoju. Szczególnie osoby na co dzień pracujące z dziećmi powinny być wyczulone na symptomy, które mogą świadczyć o tym, że dziecko jest ofiarą przemocy. Żaden sygnał nie może być przez nich zignorowany.
Objawy przemocy domowej
Do najczęściej występujących u dzieci objawów przemocy w rodzinie należą:
odcinanie się od emocji
wysoki poziom lęku
agresja wobec rówieśników
zniekształcenia myślowe
trudności w koncentracji uwagi
Gdy podejrzewasz, że dziecko jest ofiarą przemocy i nie wiesz, jak dalej postępować możesz skontaktować się telefonicznie z następującymi organizacjami:
Telefon zaufania Biura Rzecznika Praw Dziecka – 800 121 212
Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży prowadzony w każdym kraju Unii Europejskiej – 116111
W przypadku podejrzenia przemocy w rodzinie w Polsce obowiązuje wszczęcie procedury „Niebieskie Karty” (Rozporządzenie Rady Ministrów z 13 września 2011 roku
w sprawie procedury „Niebieskie Karty” oraz wzorów formularzy ,,Niebieska Karta”
(Dz.U. nr 209, poz. 1245)). Kartę „A” wypełnia: policjant, pracownik oświaty, pracownik socjalny, przedstawiciel ochrony zdrowia, członek gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych). Następnie Zespół Interdyscyplinarny i Grupa Robocza (działające w danej gminie) podejmują dalsze działania mające na celu weryfikację informacji i zaniechanie przez sprawcę stosowania przemocy.
