Horoskopy cieszą się nieustającą popularnością. Nawet osoby, które twierdzą, że nie dają im wiary, chętnie zerkają w gazetowe przepowiednie oraz pół żartem analizują datę urodzenia wraz z przypisanym im znakiem zodiaku, szukając analogii do faktycznych cech osobowych z tymi opisywanymi. Na ogół, jak się okazuje, nawet niedowiarki uznają, że „coś w tym jest”.
Jak jest w rzeczywistości?
Dwie, niektórzy uważają, wzajemnie sprzeczne instytucje, negują jakąkolwiek wartość horoskopowych przepowiedni, podając jednak odmienne wyjaśnienia.
Negacja przepowiedni horoskopowych z naukami Kościoła Katolickiego
Wiara i korzystanie z horoskopów jest sprzeczne z nauką Kościoła oraz wstępem do okultyzmu. Jak poucza Pismo Święte, wyroki boskie są niezbadane, a wnikanie czy też uprzedzanie w boże plany jest grzechem. Bóg zsyła doświadczenia na ludzi, by w pokorą poddawali się jego decyzjom i mierzenie się z nimi, a nie po to, by mieli je zmieniać.
Igranie z zapisaną przez Boga przyszłością jest podszeptem szatana. „Uprzedzanie” losu, zapisane w horoskopie, zmierza do jego zmiany, co oznacza nie poddawanie się zapisanemu przez boga doświadczeniu ludzkiemu.
Korzystanie z horoskopów jest więc grzechem przeciwko pierwszemu przykazaniu: „Nie będziesz miał cudzych Bogów przede mną”, gdyż próba wpływania na zmianę losu jest uznaniem siły wyższej lub innej niż Boga.
Dla Kościoła Katolickiego horoskop jest więc podszeptem szatana, który poprzez człowieka chce wpłynąć na boskie wyroki.
Negacja nauki akademickiej w horoskopowe przepowiednie
Psychologia tłumaczy wiarę w przepowiednie w sposób, oparty na znajomości psychiki ludzkiej. Przede wszystkim jest to lęk przed przyszłością.
Boimy się tego, czego nie znamy
Każdy człowiek, mający nawet najbardziej satysfakcjonujące życie, odczuwa obawy (mniej lub bardziej intensywne) przed tym, czego nie zna. Zawsze może nastąpić nieoczekiwana utrata czegoś:
- zdrowia własnego lub bliskich,
- środków finansowych (krach finansowy),
- oszustwa.
Na ogół ludzie ufają sobie, lecz są świadomi nieprzewidywalności innych. W związku z tym sięgają po horoskopy, by w ten sposób zabezpieczyć się przed potencjalną utratą, którą może, jak mu się wydaje, przewidzieć.
Zewnątrzsterowność versus wewnątrzsterowność
Te dwie atrybucje psychiczne, mają znaczny wpływ na podatność na wróżby i horoskopy. Osoba wewnątrzsterowna jest pewna siebie, w dobrym tego słowa rozumieniu i polega na swoich decyzjach. Osoba zewnątrzsterowna (na skutek wychowania lub doświadczeń życiowych), odczuwa lęk przed podejmowaniem decyzji, a bardziej jeszcze przed ich konsekwencjami. Dla bezpieczeństwa psychiki woli więc zdać się na czynniki zewnętrzne, by w ten sposób mieć wytłumaczenie ewentualnych niepowodzeń (to nie ja popełniłem błąd, to wróżka mi tak doradziła lub horoskop mną źle pokierował).
Samospełniające się proroctwo
Wiele osób, korzystających z horoskopów i przepowiedni, uważa jednak, że one się spełniają i na dodatek potrafi to udowodnić. Psychologia również udowadnia, w jaki sposób działa taki efekt. Zachodzi tu mechanizm, dobrze opisany w psychologii społecznej, jako samospełniające się proroctwo.
Na czym ono polega i jak „działa” we wróżbach?
Nastawienie emocjonalne na przewidywane zdarzenie jest tak silne, że człowiek z sposób zupełnie nieświadomy zaczyna zachowywać się w sposób określony w proroctwie.
Na przykład młoda kobieta, rozpaczliwie poszukująca partnera wyczytuje, że w miesiącach letnich, gdzieś nad wodą spotka przystojnego blondyna. W efekcie jest „zamknięta” na oznaki zainteresowania nie tylko brunetów w okresie zimowym. Prawdopodobieństwo, że latem spędzi czas nad wodą jest wysokie – może to być jezioro, rzeka, morze lub basen. Tam też z całą pewnością spotka blondyna, który nie musi jej okazywać zainteresowania, ale nieświadomie może to ona czynić (wszak to ten mężczyzna z wróżby) i w ten sposób inicjować znajomość.
Podobnie działają wróżby typu „brunetka Tobie zagraża”. Zawsze w otoczeniu znajdzie się jakaś brunetka, w zachowaniu której można szukać „dowodów” na owo zagrożenie, i tym samym je potwierdzić (uśmiech interpretowany jako fałszywy, życzliwość jako wścibstwo itp).
Siła nastawienia jest ogromna, a skłonność do przewidzenia przyszłości i ewentualnie konsekwencje niepowodzeń ogromne, stąd też wróżby i horoskopy, traktowane niby z przymrużeniem oka, zawsze będą chętnie czytane.
Artykuł napisała:
Anna Kowalska – psycholog społeczny.
Źródła:
- Mirosław Kofta, Teresa Szustrowa, Złudzenia, które pozwalają żyć, 2015,
- Philip G. Zimbardo, Psychologia i życie, 2002.