Czym jest stres? Teoretycznie każdy zna to słowo i często je używa, chociaż nie zawsze w znaczeniu definicyjnym. Potocznie uznaje się, że sytuacja stresowa to taka, w której na skutek różnych niekorzystnych zbiegów okoliczności pojawia się odczucie o silnym nacechowaniu emocjonalnym, najczęściej negatywnym. Badaniem stresu zajmuje się psychologia i tam należy szukać właściwej definicji.
Stres – definicja psychologiczna
Nie ma jednoznacznej definicji stresu . Najczęściej stres psychologiczny określany jest jako napięcie wywołane relacją adaptacyjną jednostki (jej możliwościami), a wymogami sytuacji. Definicja naukowa odwraca więc sposób rozumienia stresu – to nie sytuacja jest stresowa, ile możliwości (lub ich brak) jednostki w poradzeniu sobie z daną sytuacją.
Warto wiedzieć, że definicji stresu jest bardzo wiele i temu zagadnieniu poświęcono niezliczoną ilość badań nad stresem oraz teorii. Pierwszym badaczem stresu był Hans Hugon Selye, który jest autorem tego słowa, a badaniom poświęcił 50 lat życia.
Czy stres zawsze jest negatywnym doświadczeniem człowieka?
Ludzie przywykli uważać, że stres jest czymś złym i nie powinien mieć miejsca. Tymczasem większość badaczy – psychologów, psychiatrów, pedagogów, socjologów uważa, że stres jest naturalnym doświadczeniem każdego człowieka i co ważne, w wielu sytuacjach pełni funkcję przystosowawczą.
Podział stresu
Podstawowy podział dotyczy reakcji na stres:
dystres – reakcja na negatywne stresory (wydarzenia, przedmioty, sytuacje)
eustres – pozytywne czynniki mobilizujące
neustres – sytuacja, która dla danej jednostki ma cechy neutralne, dla innych z kolei pozytywne lub negatywne.
Warto wiedzieć, że odczuwanie stresu jest bardzo indywidualne i ta sama sytuacja może być inaczej odczuwana przez każdą jednostkę, np. rozwód dla zdradzanej osoby może być odczuwany jako dramat życia, przez inną (ofiarę przemocy domowej) jako wybawienie lub realizację celu (przez osobę, planującą inny związek).
Źródło: Pexels.com
Niewiele osób wie, że wiele ważnych wydarzeń życiowych może być przyczyną pozytywnego stresu (eustresu), np ślub, narodziny oczekiwanego dziecka, zmiana pracy.
Rodzaje stresu
O rodzajach stresu decydują stresory, czyli czynniki go powodujące. Stąd też rodzajów stresu jest wiele, w zależności od cech danej osoby.
Najczęściej definiowany stres dotyczy:
stresu zawodowego – narastającego problemu społecznego, w którym następuje rozdźwięk (odczuwany, wyobrażony lub faktyczny) między wymaganiami, stawianymi przez pracodawcę, a możliwości sprostania im przez pracownika. Nieprawidłowości, które mają miejsce w relacjach pracownik-pracodawca lub pracownik – zadania zawodowe są przyczyną wielu negatywnych zjawisk społecznych, np. mobbing lub wypalenie zawodowe.
stres psychospołeczny to zagadnienie nieco szersze, niż stres zawodowy, chociaż dotyczy on również środowiska pracy człowieka. Za czynniki ryzyka uważana jest interakcja między treścią pracy (nadmiernie wymagająca lub poniżej kompetencji), organizacja pracy (konfliktogenna, upraszczająca wykonywanie obowiązków zawodowych), systemami i stylami zarządzania ( cechy osobowe zarządzających pracą), warunkami pracy (finansowymi i pozafinansowymi) a potrzebami i kompetencjami pracownika. Im więcej napięć między wszystkimi interakcjami, tym większy stres psychospołeczny człowiek odczuwa.
stres oksydacyjny – to sytuacja, w której na skutek długotrwałego oddziaływania stresorów następuje zaburzenie równowagi w organizmie. W czasie stresu organizm wyzwala dużą ilość energii i hormonów, mających za zadanie minimalizowanie strat w danym momencie. W sytuacji stresu przewlekłego zostaje zaburzona równowaga wewnętrzna (homeostaza), której skutkiem jest zaburzona gospodarka tlenowa. Dla organizmu stresem są również nieemocjonalne czynniki zewnętrzne, np zanieczyszczenie środowiska, substancje toksyczne (w dymie papierosowym, przetworzonej żywności), nadmierna ekspozycja na promienie UV. Efektem jest szybkie powstawanie wolnych rodników, które odpowiedzialne są za szybkie starzenie, rozwój nowotworów.
Skutki przewlekłego stresu
Stresowi poświęca się coraz więcej uwagi, ponieważ jest on jednym z poważniejszych czynników ryzyka zachorowania na schorzenia cywilizacyjne, przede wszystkim chorób układu sercowo-naczyniowego i nowotworów oraz cukrzycy – epidemii XXI wieku.
Artykuł napisała:
Beata Glijecka, analityk rynku pracy w okresie post-industrialnym
