Siedziała skulona w fotelu, łzy spływały jej po policzkach, co chwilę ocierała dłonią cieknący nos.
Wydawała się być jak mała, przestraszona dziewczynka, której nie odebrano o czasie z przedszkola…
Mówiła cicho, a jej głosem co chwilę, wstrząsało rozpaczliwe westchnienie…
Dał słowo, że będzie pisał codziennie. Nie odzywa się od dwóch dni. Pewnie już ma mnie dość! Nie chce mi się żyć! Niech mi pani powie, co jest ze mną nie tak, dlaczego – nikt mnie nie chce…
Skąd bierze się lęk? Co go wywołuje?
W roku 1926, Zygmunt Freud, opisał mechanizm powstawania lęku. Według tej koncepcji, niemowlę pozostaje w tzw. biologicznej bezradności i to sprawia, że popada w stan bolesnego napięcia. Owo napięcie jest przyczyną wyodrębniania się wielu emocji, w tym także lęku, zwanego pierwotnym. Lęk pierwotny pojawia się, gdyż dziecko nie posiada możliwości, by zapanować nad bodźcami dostarczanymi przez otoczenie, podobnie jak poza zasięgiem jego możliwości jest kontrolowanie własnego stanu wewnętrznego.
Idąc dalej tropem rozważań twórcy psychoanalizy, dowiemy się, że lęk wywołują sytuacje traumatyczne i sytuacje zagrożenia.
Sytuacja traumatyczna to dla niemowlęcia nic innego, jak oczekiwanie na kontakt z matką. Dziecko nie jest w stanie pojąć, czym jest cierpliwość. Dziecko potrzebuje natychmiastowej gratyfikacji własnych napięć, czyli żąda, by wszystko mieć natychmiast – tu i teraz. Żąda karmienia i przytulenia. Niezaspokojone potrzeby, wywołują zespół reakcji, określany lękiem pierwotnym lub automatycznym.. Sytuacja ta, charakterystyczna jest dla pierwszych miesięcy życia.
A co z sytuacjami, postrzeganymi jako zagrażające?
Są budowane w umyśle, wraz z rozwojem dziecka. Młody człowiek, uczy się logicznie postrzegać rzeczywistość i jest w stanie rozpoznawać potencjalne zagrożenia. Gdy pojawia się trudne doświadczenie, związane z chwilowym brakiem lub dłuższą nieobecnością osoby bliskiej, może pojawiać się nieprzyjemne pobudzenie, a w skrajnych przypadkach nawet ataki paniki. Stan ów nazywamy lękiem sygnałowym.
Lęk sygnałowy – czym jest?
Lęk sygnałowy, bywa na tyle intensywny, na ile mu pozwolimy.
Wyjaśnię to, rozwijając dalej koncepcję Freuda.
Moja pacjentka, jako pięcioletnie dziecko, z trudem rozstawała się z matką, gdy ta, zostawiała ją przedszkolu. Matka, oddalała się , każdorazowo dając słowo, że wróci zaraz po pracy. Niestety, słowa rzadko dotrzymywała. Mała dziewczynka przesiadywała do późna z nadąsaną przedszkolanką. Po licznych interwencjach personelu placówki, w końcu pojawiał się ktoś z rodziny lub znajomych i zabierał dziecko.
Źródło: Pexels.com
Tak oto został ukształtowany mechanizm, w którym lęk sygnałowy oznacza… Uwaga! Niebezpieczeństwo! Mama się oddala, nie wiadomo czy wróci… Dla maleństwa jest to stan równoznaczny ze śmiercią, a wraz z rozwojem zastępuje go lęk o utratę opiekuna, bądź jego miłości. Te zaś lęki, znajdują odbicie w emocjonalnym życiu dorosłego człowieka.
Wszak, nie chodzi tu o czekanie na aktywność mężczyzny. Chodzi tu o emocjonalne i mentalne uwięzienie pięcioletniej dziewczynki w przedszkolu, którego nie można opuścić bez opiekuna. Wystarczyłoby jedynie, gdyby zadzwonił lub napisał wiadomość, ofiarowałby spokój i bezpieczeństwo.
Tymczasem mężczyzna milczy i pojawia się złowieszcza myśl… Uwaga! Zagrożenie!
Nie chce mi się żyć!
… a wraz z tymi słowami, powrót do poziomu wczesnodziecięcego lęku i nawyku odtwarzania podobnych zachowań w sytuacjach, identyfikowanych przez ego jako krytyczne.
Pacjentka, która jest bohaterką tego artykułu pozostaje od kilku miesięcy w procesie terapii psychoanalitycznej. Sesje odbywają się dwa razy w tygodniu. Od zaledwie, kilku spotkań, kobieta, nie wyszukuje już powodów odrzucania jej przez innych, z zaangażowaniem za to, tropi ślady wpływu toksycznych relacji z przeszłości na jej aktualne życie. To fascynujące, móc towarzyszyć jej w tej drodze.
Artykuł napisała:
ELŻBIETA BULIK – PSYCHOLOG, PSYCHOTERAPEUTA
